(ar gais Lleucu Siencyn)
Gwn fod ar y ddalen wen
ysgrifen daclus,
y paragraffau wedi’u drafftio ganwaith,
pob un gair wedi’i flasu a’i dderbyn
am bob ugain a boerwyd i’r bwced.
A gwn fod ôl llinell bren mesur
a phensel wedi’i rhwbio
o dan bob brawddeg berffaith lorweddol.
Gwn hefyd fod y cyfan cyn wired â’r wawr
ac y byddai’n codi’n llachar
dros orwel plygiad y ddalen
petawn i’n ei hagor.
(ar gais Nia Donnelly)
Bethan, er bod byw weithiau’n anodd, wir,
O ddod drwy’r arddegau
Fe fyddi’n bendifaddau
 dim i’w wneud ond mwynhau!
(‘dilyn rysailt Nigellissima’ ar gais Delyth Edwards drwy e-bost)
Rwy’n ymhél â Nigella yn y llofft,
ar y llawr ‘ny lolfa,
dros nos ‘ny tŷ drws nesa,
ond ‘nei gwneud ‘ny gegin? Na!
Os wyt yn pendroni, neu’n hytrach yn ama’,
a fedri roi fôt dros rethreg Obama,
Dim ond iti wrando am eiliad ar Mitt,
Cei ddeall yn llawn beth yw ystyr ‘twit’!
Pwysigrwydd defaid, i’r sawl nad yw’n gwybod,
yw galluogi Trawsfynydd gael ei sbotio o’r gofod.
@LlenCymru be am gerdd ar bwysigrwydd Defaid? #Her100cerdd
—
Anni Llyn (@trydanni) October 04, 2012Beth ddwed y clychau heddi?
Oes rhai yn canu, dwed?
Tawelodd rheiny hefyd,
Gwacaodd seti cred.
Ac nid yw Dai yn poeni
Bellach bod rhaid i’w grwt
Weld Uffern o dan ddaear,
Mae’n Uffern ar y clwt.
Mae’r plant yn adrodd straeon
Am smack a speed a blow,
Am nad oes dim byd gwell i’w wneud
Bellach ar Collier’s Row.
Os geilw’r undeb streicie,
Mond dyrned ddaw o’r gwaith,
Dyw’r aelod lleol ddim yn dod
I ddangos ochr chwaith.
Ond diawl, mae’r pwll ‘di glasu,
Yr afon eto’n lân,
A rhai yn dechrau siarad
Am newid, fel o’r bla’n.
@LlenCymru ymateb i cerdd Idris Davies Gwalia Deserta #her100cerdd
—
Newport Poet (@newportpoet) October 01, 2012 Mae’r dyffrynnoedd i gyd yn agor ynom
yn dad-blygu’u mapiau cyfarwydd
o’n blaenau;
ac wrth ddilyn â’n bysedd Erch, Rheidol a Thaf,
yn golchi’r tirlun i’w haber ac yn ôl
yr un osgo sydd i’w heiddo o’u darllen yn llwyr.
Er pan nyddwyd afon i’m deall innau
gallaf ddilyn, fel un, yr holl drywyddau
heb edrych ar fap, a deall yr enwau.
Llowcia di’r cyri, y tsili a’r tsips,
Rho naid lan yn uchel a pinsha dy nips,
Neidia ar gefn quadbike ac yna i’r twb,
Un twym, twym iawn (a chofia gael scrwb),
Ac os nad yw’r babi dal ddim am ddod mas,
Mae rhyw’n lot o help, a hynny ar ras!
Caf Iola yn y bore,
A Nia yn y pnawn,
Ac ar ôl swper Lisa G,
Fy ffiol i sydd lawn.
(ar gais Golwg)
Ai Dave ai Ed a fu, wir,
Wrth ei waith areithio hir
Yn creu pont i uno’n tir?
Un genedl, un ddisgynneb,
Un hen wên, un wlanen wleb,
Un dyn o wellt nad yw’n neb.
Ai pawen sy’ ar wyneb Hywel? Un arth
anferthol, neu fwngrel
tew, neu lewpart tawel?
Dyna ddyn nad yw yn ddel!
Gwgai cypyrddau’r gegin, ar agor,
A rhegi’n ddilychwin
Uwchlaw darnau’r gwydrau gwin.
Y teledu’n ddiluniau, a’i eira’n
Araf oeri’r muriau,
Eu hoeri nhw ers oriau.
Mae’r marmor yn teimlo’r taw, a dweud mawr
Dad a mam yn ddistaw,
Drysau’n glep dros sŵn y glaw.
Mae gwrach yng Nghors Fochno
A brwyn yn ei gwallt,
Mawn o dan ei hewinedd
A’i hanadl yn hallt.
Pan ddaw’r niwl fewn o’r môr
Mae hi’n codi’i phen,
Ac er gwaetha’r gwynegon
Yn ei choesau pren
Mae hi’n gadael ei chartre
Yn y siglen ddofn
A chrwydro’r pentrefi
Er mwyn codi ofn.
Peidiwch chi meiddio agor
Y llenni, da chi,
Rhag ofon y gwelwch
Ei llygaid gwyrdd hi.
Gramadeg yw her Medi – Yn Ionawr
cawn win y baledi,
a’i wagio’n Fabinogi;
ond daw Mai â chlod i mi!
@LlenCymru A fyddai modd cael cerdd i groesawu myfyrwyr newydd Ysgol y Gymraeg, Prifysgol Caerdydd os gwelch yn dda? #her100cerdd
—
Ysgol y Gymraeg (@ysgolygymraeg) October 04, 2012Y Cyw olaf drwy’r coleg, er ei thwf,
yw’r iaith hon. Mae rhethreg
erbyn hyn i’w dysgu’n deg,
o wareiddio pob brawddeg.
Fforddiwyd, yn gloff, ei urddas ond ‘leni’n
dal yno o’n cwmpas
mae’r sêr yn un â’r teras,
yn griw â’u hawl ar Gae Ras
Mae gen i fil o ffrindiau
yn eistedd ar fy nghôl,
a faint sydd ar y soffa
wrth fy ymyl? Bygyr ôl.
Ond eto, os ydw i eisiau
gwneud cais am gerdd drwy’r we,
fel Rhys Aneurin yntau,
technoleg sy’n ok!
Callia Hywel! Daw’r felan – ar bob un
Gŵr byw a’th wêl, ‘ychan,
Carai amal roi cryman
Ar dy gotee di, neu dân.
Gwaeddai ‘hi, Dr. Hywel’ – lawer un
A welai’r hen gawdel,
Tafla’r ffwr i’r bin sbwriel
A’i losgi’n gols – gwyn y gwêl!
Yn crwydro’n tŷ ni, mae Bwci Bo
yn berwi’r tecell, yn crafu’r to,
yn yfed y llefrith, yn cuddio fy ‘sanau,
yn hambygio’r gath, yn agor y drysau,
yn cuddio’r goriadau ac yn mygu’r tân,
yn baeddu’r llestri oedd, wir yr, yn lân,
mae’n cerdded i’r tŷ mewn sgidiau mwdlyd,
mae’n gadael ei drôns ar lawr yn ddrewllyd,
mae’n dadwneud fy ngwaith cartref pan ‘does neb yn sbio…
Ond pam nad oes neb, sgwn i, yn fy nghoelio?
Mae esgid newydd
yn gwasgu fymryn;
ond o’i gwisgo’n feddal
mae hi’n ddihafal wedyn.
Ydi, mae’r haf yn brysur,
a dy galendr yn llawn
o sgribls blêr, deniadol,
ac amser yn werthfawr iawn.
Ac oes, mae gwyliau eraill
ar hyd a lled y wlad
mewn neuadd neu bafiliwn
neu mewn gardd gefn ar stad.
Ond yr ŵyl yn nhref Caernarfon
yw’r orau drwy’r flwyddyn gron.
Tyrd dithau, gyfaill, draw i weld
nad jest Gŵyl Arall yw hon.
Ai blêr o hyd blew ar ên? Nid i mi.
Dyma yw fy awen.
Yma, wyf featnik cymen
In denial o fynd yn hen.
Os yw sterics y storom
a’i hen drics drwy’r awyr drom
yn gwasgu’n dynn amdanaf
innau am oriau, mi af
eto ar daith drwy’r tir du
a thrwy’r hin a’i tharanu.
Daw weipar bob yn dipyn
drwy’r glaw a’i llaw’n clirio’r llun;
gyrru’n wyllt drwy’r dagrau wnaf
yn ei sgil hyd nes gwelaf
awyr las ar ben draw’r lôn
a haul i godi ‘nghalon.
(Tyfodd y prifardd goatee yn ddiweddar)
Tywyll yw goatee Hywel, ar ei ên
Mae o’n drwch aruchel,
Dyma wâl i’w fwyd ymhel
Ac i uwd suro’n gawdel!
Weithiau, mi glywn aderyn
yn siglo’r goeden.
Dro arall, swn y ceir yn amlhau.
Ond heddiw gwyddwn,
heb gyffro o gwsg
bod y bryn yn borffor,
bod waliau’r tŷ yn gwelwi,
a bod y golau’ dringo’r llethrau,
wedi dilyn o’r gororau
lwybr duwies y dŵr,
nes sbecian uwch ei tharddle
dros Bumlumon
er mwyn gweld y môr,
ac y byddai’n gwagswmera
ar ei waered
drwy gydol y dydd.
O gorau’r Urdd i Figaro, – daw’r byd
Draw i’r Bae a dawnsio,
Y mae’r un Gymru yno
Yn tynnu tant dan un to.
(cais gan Elfed Dafis, yn benodol am ‘y rhuthro ofnadwy wrth i bobl fynd i mewn i awyren y cwmni a dewis sedd eu hunain’)
Ar EasyJet, byth eto – yr af i
i Sir Fon na Rio,
Ar daith i Cannes neu Bordeaux – mi gerddaf,
Yn ddianaf ‘rwyf am gyrraedd yno!
Byddar yw’r ddaear ddiwyd
I’r waedd a rown ar ei hyd.
Cysur eglur mewn gwagle.
Dyna yw Duw, onid e?
(Cais gan Gwen Lasarus)
Tri pheth fu’r haf hwn imi:
gorchuddio ‘nghroen ag eli,
eistedd wastad dan y co’d
ond eto dal i losgi!
Fe wn ‘mod i yma,
mae’r graffiti yn dweud,
y graffiti na feiddiodd
neb ei ddadwneud:
‘CF11’
yn ffin rhwng ffrindiau,
sy’n uno’r gelynion
sydd wastad yn maddau.
Carreg filltir
heb ben draw i’r daith,
ac arwydd “croeso”
ac “ewch o’ma” yn un iaith.
Y paent gwrthryfelgar
mor deyrngar ei neges,
sy’n mynnu ein pechu,
ond eto’n gwneud cyffes.
Ar draws y Taf,
ar y waliau noethion,
wrth wylio’r ddinas
yn torri’i chalon
a’i hamlinell newydd
yn codi’n uchel,
CF11
sy’n gwarchod y gorwel.
(ar gais Del a Linda Rhys; i Brian Evans, Dôl Werdd,
ar ei ymddeoliad fel Prifathro Ysgol Gynradd Llanddarog)
Heddiw’n wir, o fuddsoddi’n iach ym mhlant
fy mhlwyf fy hun, bellach
gwelaf i, o’r ysgol fach,
Ddôl Werdd o elw harddach.
Â’r Tanerdy’n ail-lunio
Ambell stafell, nid oes do
Dros y beirdd yn y dre, sbo.
Ac fe fu’r Tanerdy’n hir
Yn llety hardd, yn well tir
Na llawer gwter, ‘na’r gwir.
Bu’n Ddinefwr i’w twrw,
Yn Gaer â’i llond o gwrw,
Yn Ddin Eidyn iddyn nhw.
Ble’n awr heb le’n awr y blŵs?
Ble’n awr heblaw hen warws?
Ddoe heb ddrat, heddiw heb ddrws.
Rhowch dŷ o’r gwter, werin,
I gynnau tân i gan tin
Ysgol Farddol Caerfyrddin!
Ar gais Casia Wiliam
Nid ei waedd a fedyddiwn – nid ei wên
fach daer a fendithiwn,
ond â’n gras, i’w fyd yn grwn,
hen wareiddiad a roddwn.
@uwchbeirddybyd Seth Teifi Morris, ei eni 22.5.12, bedydd 28.10.12, babi Sian a Rhys...sho gwbod unryw beth arall?
—
Casia Wiliam (@Casia_Lisabeth) October 03, 2012‘Gall, fe all’, nid ‘efallai’,
Nid ‘pam?’ wael iawn, ond ‘pam lai?’
(Ar gais @gorwelowen drwy Twitter, gan ymateb i’r sŵn yn y ddolen)
I’r llain hir rhwng tir a môr
pan fyddo’r llanw’n uchel
daw pob un i ganu’n gôr.
A’r holl ddrudwy bychain sydd
yma eto’n canu’n gaeth
wrth i’r tonnau dorri’n rhydd.
Gwyliaf hwy yn llamu’n llon.
Defod ers cyn dyfod dyn
yw eu dawns uwch brig y don.
A wyf i, rhwng môr a thir
a’r tywod rhwng bysedd traed,
heno’n gwrando ar y gwir?
(i bapur newydd Cymraeg gan fyfyrwyr Prifysgol Aberystwyth)
Mor hawdd yng Nghymru heddi – troi at air
Y Times, Guardian, Indy …
Diolch fod rhai heb dewi
 chalon i’n herio ni.
Ar gais Elfed Dafis
Fy nghyllell boced ar gyfer bob dim,
mae’n torri bara a physgod chwim.
Hi holltodd ran helaeth Carreg yr Imbill,
fe dorrodd hon dwll yn yr o-sôn dywyll,
mae’n gymorth da wrth godi pebyll,
fy nghyllell hyblyg i.
Mae’n crafu’r baw o dan ewinedd,
mae’n dallt yr acen mewn cynghanedd,
mae’n gwneud y tro i olchi’r dannedd,
fy nghyllell ddihafal i.
Gall gofio penblwyddi, gall dynnu lluniau,
gall fynd â’r ci am dro i’r traethau
hyn oll heb adael fy mhoced innau,
fy nghyllell ddifai i.
Aiff hon â mi’r holl ffordd i’r lleuad,
mi ddysgith hon i’r bochdew siarad,
mi fedrith wnïo o wlanen dafad
fy nghyllell boced i
sy’n torri’r bara a’r pysgod chwim,
fy nghyllell boced ar gyfer bob dim.
Gemau Paralympaidd
Fe’m taflwyd innau i’r domen sbwriel
a’m barnu’n ddiwerth ar gownt y rhyfel;
roedd nam ar y goes, a’r llygaid yn niwlio,
ac eco ffrwydradau’n fy nghadw’n effro.
Dyw’r byd mawr ddim yn cerdded ar faglau a ffyn.
Un noson trwy’r hunllefau daeth golau gwyn
ag angel i ‘nghyffwrdd a gwefru’r gwythiennau,
gan ledu ‘ngorwelion ac ystwytho’r cymalau:
rwyf eto’n ddyn, fel ‘tae’r cepyn amdanaf
ar faes cad y Gemau sy’n gweiddi “Gallaf!”
(ar gais Julia Davage)
Ffenest sgwâr y pedwar paen – pinc-felyn,
Pwnc i fawl, gwenithfaen,
Byrbryd hud fel tywodfaen,
Be’ well na’r dafell ar daen?
(ar gais Shân Morgan)
Smwclaw, oes, ym mae Kowloon – un gawod
Dros Skye a Manhattwn,
Glaw mân ym mhob lle’n Annwn –
Ond yma’n saff daw monsŵn!
Ar lawntiau hafau ein hiaith – yn dyner
lledaenwn y gwrtaith
nes, cyn hir, gweld gwyrddni’r gwaith
yn Dafwyl frwd ei hafiaith.
@LlenCymru @gwylarall a beth am @tafwyl? bydde cerdd i'w chynnnwus ar wefan yr wyl yn wych!!!!! #her100cerdd
—
Menter Caerdydd (@MenterCaerdydd) October 02, 2012(i gartref newydd Gwilym a Hefina ym Mhorth-y-rhyd)
Tŷ a luniwyd fel telyneg yw hwn
dan haen o ramadeg,
a geiriau bob yn garreg
sy’n stôr dan do’r Neuadd Deg.
Disgynnodd y nos dros swildod Caerdydd
yn drwsgwl a gwlyb fel glasfyfyrwyr
yn cusanu’u rhyddid ar ddiwedd dydd.
Mae Heol yr Eglwys yn gwisgo’i cholur,
a sgerti byrion ar hyd Santes Fair;
sŵn gweiddi’r bechgyn fel chwalu gwydyr
wrth godi’u dyrnau dros ddwy neu dair.
Mae eco sy’n aros mor ddiwahân
yn taflu lleisiau o bell ac agos
drwy’r strydoedd gweigion sy’n llawn ysbryd glân,
cariad a chasineb criwiau unnos.
Wedi i’r bore sgubo neithiwr o’r stryd,
bydd oglau’r glaw mân ar ein dillad o hyd.
@LlenCymru Newydd gael llawdriniaeth i dynnu pendics.... Fyse cerdd goffa / marwnad i'r penics coll yn codi nghalon i! #her100cerdd
—
Mererid Haf (@Mereridhaf) October 02, 2012Wedi awr fy hysterics a’r boen oll
erbyn hyn rwy’n ffenics;
nid cloff wyf, wedi cael ffics
i’r poendod ar y pendics.
Tripiau a gaf i’r tropics – es i weld
holl sioe yr Olympics;
heno, peth i’r co’, fel Kwiks,
yw’r poendod ar y pendics.
(ar eu taith i ŵyl ddawns yn Ne Corea ddiwedd y mis)
Boed difraw’r daith drwy’r awyr
A boed eich taith faith yn fyr,
Ac yn wir, yn Nhír na nÓg,
Boed yno groeso gwresog.
Boed pob un droed ar redeg
Ar hast wyllt yn un rhes deg,
A’i hannel hi fwy neu lai’n
Unionsyth, eich cri’n unsain,
Boed di-stop sbîd y stepio,
Drachefn, boed trefn i bob tro.
A boed i’r De Coreaid
Gyda ni’r Cymry’n un haid
Lawenhau pan welan’ nhw
Hetiau gwerin Nantgarw!
Gŵylnos o ganhwyllau ar y drydedd noson;
lle mae’r morfa’n ymagor, ond yn celu’r gorwelion,
ac anadl y byd rhwng y dref a’r afon.
Mae cysgodion gobaith ym mhantiau’n hasennau
lle mapiwyd y tirwedd yn hegar i’n hochrau,
a’r Ddyfi’n llwyd ym mhyllau ein llygadau.
Ond tra bod yr anwybod fel fflam yn llosgi,
fe ddown ynghyd a rhannu gweddi
mewn gŵylnos o olau, a’r cŵyr yn toddi.
Dwed, ble mae’r One Nation, Ed?
Yn Dover? Glasgow? Dyfed?
Gwn wrth droi dalen wen fy nhŷ – na wn
Hen hanes y teulu,
Ond mi glywaf wrth grafu,
Haen o baent yn dweud y bu.
Mae pobol Cwm Gwendraeth yn hoffi
dweud “dishgled o de” a “shwt wyt-ti?”
ond mae un o’r criw
yn dal i ddweud “jiw”
er ei fod e yn byw yn nhre’r Cofi.
Her 100 Cerdd 2012 